Διατροφικές Διαταραχές

Αντιμετωπίζω πρόβλημα διατροφικής συμπεριφοράς όταν:

• Είμαι απογοητευμένος-η από την εικόνα του σώματός μου.

• Σκέφτομαι συνέχεια τι θα φάω, πόσο και πότε.

• Προσπαθώ να κρύβω από τους άλλους το πόσο τρώω.

• Έχω χαμηλή αυτοεκτίμηση και συχνά νιώθω ντροπή, ενοχή, κατάθλιψη και άγχος.

• Προσπαθώ να αρέσω στους άλλους και να ικανοποιώ τις επιθυμίες τους.

• Καταναλώνω μεγάλες ποσότητες φαγητού χωρίς να το απολαμβάνω και νιώθω τύψεις γι αυτό.
• Μερικές φορές χρησιμοποιώ επανορθωτικές συμπεριφορές (πρόκληση εµέτου, χρήση καθαρτικών και διουρητικών, αυστηρή δίαιτα, έντονη σωµατική άσκηση) προκειμένου να διατηρήσω το βάρος μου.
• Όταν τρώω πολύ, νιώθω σαν να προσπαθώ να γεμίσω ένα κενό μέσα μου που δεν γεμίζει ποτέ.
• Αρνούμαι την τροφή σε τέτοιο βαθμό ώστε να κινδυνεύει η υγεία μου.

Παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση διαταραχής διατροφικής συμπεριφοράς:

• Βιο-γενετικοί
• Ψυχολογικοί.
• Διαπροσωπικοί.
• Οικογένεια – Κοινωνικά Πρότυπα

Βιο-γενετικοί παράγοντες

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι βιολογικοί και γενετικοί παράγοντες συμβάλλουν σε ένα ποσοστό περίπου 55% στην ανάπτυξη διαταραχών διατροφής. Τα άτομα που έχουν στην οικογένειά τους μητέρα ή αδελφή με ψυχογενή ανορεξία έχουν δώδεκα φορές περισσότερες πιθανότητες να πάθουν ανορεξία και τέσσερις φορές περισσότερες να αναπτύξουν βουλιμία σε σχέση με άλλα άτομα που δεν έχουν στις οικογένειές τους μέλη με αυτές τις διαταραχές.

Κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες

• Κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες που αποδίδουν θαυμασμό στο αδύνατο και τέλειο σώμα.
• Αντίληψη της ομορφιάς σύμφωνα με στερεότυπα για το πιο ακριβώς είναι το όμορφο σώμα του άντρα και της γυναίκας.
• Πολιτιστικά στερεότυπα που εξισώνουν την ποιότητα της εξωτερικής εμφάνισης με την αξία της προσωπικότητας.
• Εφηβεία

Ψυχολογικοί – Διαπροσωπικοί Παράγοντες (Παιδική Ηλικία — Οικογένεια)

• Δυσκολίες επικοινωνίας στην οικογένεια.
• Απαγόρευση ή μη διευκόλυνση εξωτερίκευσης αισθημάτων και συγκινήσεων.
• Υπερβολική άσκηση ελέγχου και μείωση της αυτονομίας του παιδιού.
• Έλεγχος: αισθάνονται ότι το βάρος είναι το μόνο πράγμα στη ζωή τους πάνω στο οποίο έχουν πραγματικά τον απόλυτο έλεγχο.
• Πειράγματα και γελοιοποίηση στην παιδική και την εφηβική ηλικία σχετικά με το βάρος και την εξωτερική εμφάνιση.
• Ανησυχία και άκομψες κριτικές του οικογενειακού περιβάλλοντος σχετικά με το φαγητό και το βάρος.
• Υπερβολικές προσδοκίες των άλλων για γρήγορο αδυνάτισμα.
• Υπερβολική έμφαση στην ιδιαίτερη επίδοση ή την επιτυχία.
• Κατάθλιψη ή δυσκολία διαχείρισης απογοήτευσης.
• Εμπειρίες σωματικής, συναισθηματικής και σεξουαλικής κακοποίησης

Ψυχολογικές επιπτώσεις των διατροφικών διαταραχών

Κατάθλιψη: η διάθεση επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη μείωση της πρόσληψης τροφής. Πολλά από τα θρεπτικά συστατικά της τροφής επηρεάζουν το κέντρο ελέγχου των συναισθημάτων που βρίσκεται στον εγκέφαλο. 

Κακή διάθεση, ευερεθιστότητα και εκνευρισμός. 

Επίσης, εναλλαγές της διάθεσης. 

Συναισθήματα ντροπής και  ενοχής μετά από κατανάλωση τροφής.

Πανικός: τα άτομα με διατροφικές διαταραχές μπορεί να νιώθουν ότι δεν βρίσκονται σε επαφή με τα συναισθήματά τους. Οι κρίσεις πανικού είναι ένα πολύ σύνηθες σύμπτωμα.

Εμμονές:  το άτομο έχει τη τάση να καθορίζει αυστηρούς κανόνες και να είναι πολύ άκαμπτο. Για παράδειγμα, το άτομο μπορεί να νιώθει ότι εξαναγκάζεται να περπατήσει μια συγκεριμένη απόσταση κάθε μέρα ή μπορεί να έχει πολύ άγχος με την τάξη και την καθαριότητα. Αυτό παρεμποδίζει την ικανότητα του ατόμου να είναι αυθόρμητο και χαλαρό.

Η εμμονικότητα συχνά σχετίζεται με θέματα φαγητού και άσκησης. Κάποια άτομα για παράδειγμα νιώθουν ότι πρέπει να φάνε με ένα πολύ συγκεκριμένο τρόπο (π.χ. να κόψουν την τροφή σε πολλά μικρά κομμάτια). Η διαδικασία του φαγητού μπορεί να γίνει ένα μικρό τελετουργικό όπου η τροφή πρέπει να καταναλωθεί σε συγκεκριμένο μέρος και με συγκεκριμένο τρόπο. Η μανιώδης συλλογή αντικειμένων είναι μια πολύ συνηθισμένη πρακτική μεταξύ των ατόμων που δεν σιτίζονται επαρκώς.

Παραίτηση και απομόνωση: η μειωμένη αλλά και η αυξημένη πρόσληψη τροφής μπορεί να κάνει το άτομο να νιώθει καλύτερα για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Εάν όμως αυτό συνεχιστεί και γίνει τρόπος ζωής, μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του και να μην ασχολείται με άλλα θέματα πέρα από το φαγητό και το βάρος. Πολλά άτομα που πάσχουν από νευρική ανορεξία και βουλιμία δεν έχουν κοινωνική ζωή (δεν έχουν φίλους, δουλειά ή σχέση) και είναι απομονωμένα στο σπίτι τους. Αυτή η απομόνωση οφείλεται επίσης στην κακή διάθεση και την επικέντρωση του ατόμου στις εμμονές και τις ψυχαναγκαστικές διαδικασίες που πρέπει να κάνει προκειμένου να ελέγξει την πείνα του.

Έλλειψη σεξουαλικής επιθυμίας: είναι αναμενόμενη όταν το άτομο μειώνει ή αυξάνει πολύ την πρόσληψη τροφής και οφείλεται στις ορμονικές αλλαγές που πραγματοποιούνται στο σώμα.

Διαστρεβλωμένη εικόνα του σωματικού βάρους και της εικόνας του σώματος: Έντονος φόβος αύξησης βάρους. Τα αισθήματα πάχους αυξάνονται όσο το άτομο χάνει κιλά, ιδιαίτερα αν είναι ήδη ελλειποβαρές. 

Σκέψη και Συναίσθηση:  Τελειομανία, μυστικοπάθεια και κόπωση. Η σκέψη επηρεάζεται, γίνεται άκαμπτη, π.χ. το άτομο δυσκολεύεται να καθορίσει προτεραιότητες και περνάει γρήγορα από το ένα θέμα στο άλλο.

Συγκέντρωση: Τα άτομα που περιορίζουν τη τροφή συχνά αναφέρουν ότι στην αρχή είναι σε εγρήγορση, αλλά αυτό δεν μπορεί να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Κατόπιν ασχολούνται διαρκώς με το φαγητό και το βάρος.

Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθηση ότι είναι άχρηστος: Το άτομο έχει έντονη ανάγκη για έγκριση και αποδοχή από τους άλλους.

Εσωτερική Φωνή: Πολλά άτομα αναφέρουν ότι ακούν μια φωνή, που τους λέει να φάνε ακόμα λιγότερο ή περισσότερο ή σχολιάζει τι τρώνε. Μερικές φορές η φωνή μπορεί και να απειλεί το άτομο ότι θα τιμωρηθεί εάν φάει παραπάνω. Η φωνή εξαφανίζεται όταν το άτομο επιστρέψει σε φυσιολογικό σωματικό βάρος.

Ενοχλητικές Σκέψεις: Για παράδειγμα, η κατανάλωση μίας «απαγορευμένης» τροφής, ή ακόμα και η σκέψη της, μπορεί να κάνει ένα άτομο να αισθάνεται ότι είναι απαίσιο, ότι δεν αξίζει κλπ. Πολλά άτομα για να ελέγξουν την πείνα τους, γυμνάζονται υπερβολικά, καπνίζουν, πίνουν αλκοόλ ή μασάνε τσίχλες. 

Ενοχλητικές Σκέψεις: Για παράδειγμα, η κατανάλωση μίας «απαγορευμένης» τροφής, ή ακόμα και η σκέψη της, μπορεί να κάνει ένα άτομο να αισθάνεται ότι είναι απαίσιο, ότι δεν αξίζει κλπ. Πολλά άτομα για να ελέγξουν την πείνα τους, γυμνάζονται υπερβολικά, καπνίζουν, πίνουν αλκοόλ ή μασάνε τσίχλες. 

Αναζητώντας Βοήθεια

Αναγνώριση

Το πρώτο βήμα για τη θεραπεία μιας διαταραχής είναι να την αναγνωρίσει αυτός που πάσχει απ’ αυτή. Είναι πολύ πιο εύκολο να βοηθήσεις κάποια-ον με ανορεξία, βουλιμία ή υπερφαγία ενώ έχει αναγνωρίσει το πρόβλημα και έχει τεθεί αντιμέτωπος με αυτό γρήγορα. Όσο περισσότερο παραμένει το πρόβλημα χωρίς να έχει αναγνωριστεί, τόσο τείνει να χειροτερεύει και τόσο δυσκολότερο γίνεται να μπορέσει κανείς να παρέχει βοήθεια. 

Εκτίμηση

Το πρώτο βήμα στο οποίο θα προχωρήσει ο/η ειδικός είναι να κάνει μια κουβέντα με την ασθενή για να ανακαλύψει πότε ξεκίνησε το πρόβλημα και πώς αναπτύχθηκε. Η κουβέντα αυτή θα συμπεριλάβει συζητήσεις σχετικά με τα συναισθήματα  και διάφορες πλευρές της ζωής. Θα χρειαστεί οπωσδήποτε να ζυγιστεί. Ανάλογα με τη μείωση του βάρους που παρατηρείται, μια οργανική εξέταση και εξέταση αίματος μπορεί να κριθεί απαραίτητη. 

Ψυχοθεραπεία

Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία βοηθά να εντοπιστούν οι αρνητικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές σχετικά με την διατροφή, αλλά και την ψυχολογική κατάσταση και την τροποποίηση αυτών των σκέψεων και συμπεριφορών με θετικές και υγιείς.
 
Η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία, εντοπίζει τις δυσκολίες στις στενές σχέσεις, βοηθά να βελτιώσετε την επικοινωνία και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, να χειρίζεστε το άγχος, και να ρυθμίζετε τα συναισθήματά σας ώστε να βελτιώσετε τις σχέσεις σας με τους άλλους.
 
Η Οικογενειακή θεραπεία εφαρμόζεται για να βοηθήσει τους γονείς να παρέμβουν για να σταματήσει ο/η έφηβος τις κακές διατροφικές συμπεριφορές, ώστε στη συνέχεια να βοηθηθεί να ανακτήσει τον έλεγχο αυτών των συμπεριφορών.
 
Φάρμακα. Τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να βοηθήσουν στα συμπτώματα της βουλιμίας, όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία.

Ο ειδικός της ψυχικής υγείας μπορεί να με βοηθήσει:

• Να συνειδητοποιήσω σε ποιες περιπτώσεις και με ποιο τρόπο χρησιμοποιώ το φαγητό για να διαχειριστώ αρνητικά συναισθήματα.
• Να καταλάβω τις αρνητικές σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις που πυροδοτούν την υπο- ή υπερφαγία και να τις αντικαταστήσω με θετικές.
• Να μάθω τεχνικές χαλάρωσης και θετικής σκέψης ώστε να μπορώ να αντέχω και να διαχειρίζομαι τα αρνητικά μου αισθήματα. 
• Να εμπιστεύομαι τις εσωτερικές μου δυνάμεις.
• Να καταλάβω την αξία μου και να πάψω να συγκρίνω τον εαυτό μου με τους άλλους.
• Να συνειδητοποιήσω και να διεκδικήσω τα δικαιώματά μου.
• Να κάνω υπεύθυνες και ελεύθερες επιλογές που ωφελούν τη ζωή μου.
• Να διαχειριστώ προβλήματα και δυσκολίες στις προσωπικές μου σχέσεις που συμβάλλουν στην ελαττωμένη ή υπερβολική κατανάλωση φαγητού.
• Να αγαπώ τον εαυτό μου, να αντέχω τις στρεσογόνες συνθήκες και να ασκώ αυτοέλεγχο.
• Να συνειδητοποιήσω, να διερευνήσω, και να ερμηνεύσω τον τρόπο με τον οποίο δυσάρεστες και τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας επηρεάζουν την διατροφική μου συμπεριφορά.

Οι διατροφικές διαταραχές είναι νοσήματα της ψυχής. 

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην πρώιμη ανίχνευση της διαταραχής, από την οικογένεια, ώστε να υπάρξει η ευκαιρία έγκαιρης παρέμβασης πριν την πλήρη εγκατάσταση της νόσου. Σημαντική είναι η γνώση των χαρακτηριστικών συμπτωμάτων των διατροφικών διαταραχών, όχι μόνο από την ιατρική κοινότητα, αλλά και το ευρύτερο κοινό.