Κάθε άνθρωπος θέλει ν’ αποφύγει ή να μειώσει το στρες και τον πόνο. Ψάχνουμε λύσεις σε προβλήματα που θεωρούνται στρεσογόνοι παράγοντες ή αποφεύγουμε τις αγχωτικές καταστάσεις. Μπορεί να φτάσουμε ακόμη και ν’ αλλάξουμε σύντροφο, δουλειά ή τόπο διαμονής. Άλλοι πάλι προσπαθούν ν’ αλλάξουν τον εαυτό τους. Διαβάζουν βιβλία αυτοβοήθειας, διαλογίζονται, κάνουν γιόγκα, προσεύχονται ή αναζητούν επαγγελματική βοήθεια από ψυχοθεραπευτές για να μπορέσουν ν’ αντιμετωπίσουν το στρες.
Όταν μαλώνουμε με τον σύντροφό μας ή ένα φίλο ή βιώνουμε μια επαγγελματική αποτυχία συνήθως βλέπουμε το πρόβλημα ως κάτι ξεχωριστό από μας τους ίδιους. Για παράδειγμα, μετά από ένα καυγά με τον ή την σύντροφό μας, σκεφτόμαστε: “Δεν με καταλαβαίνει, ίσως πρέπει να επισκεφτούμε κάποιον ειδικό…” ή “είναι φυσιολογικό να είμαι πεσμένος/ αγχωμένος/ εκνευρισμένος, όταν η δουλειά πάει τόσο χάλια…” ή “ο καθένας θα θύμωνε με τη συμπεριφορά αυτού του ανθρώπου…”. Άλλος τρόπος αποστασιοποίησης είναι να χαρακτηρίσουμε κάποιον: “είναι χειραγωγός” ή “έχει κόμπλεξ κατωτερότητας” κλπ.
Το πραγματικό πρόβλημα πίσω από το στρες
Αλλά αν παρατηρήσω την κατάσταση από πιο κοντά, θ’ ανακαλύψω ότι το πρόβλημα δε βρίσκεται έξω από μας αλλά εξαρτάται αποφασιστικά από το πώς διαχειριζόμαστε μία κατάσταση. Για παράδειγμα: Γυρίζετε από τη δουλειά και βρίσκετε για άλλη μια φορά τη δική σας θέση πάρκινγκ πιασμένη από τον γείτονα. Του το έχετε εξηγήσει ένα εκατομμύριο φορές κι αυτός επιμένει να κάνει το ίδιο. Τι θα κάνετε; Πώς νιώθετε; Είστε θυμωμένοι; “Πώς τολμά! Ποιος θαρρεί πως είναι!” Ή έχετε άγχος, είστε εκνευρισμένοι, τρέμετε από θυμό, φωνάζετε. Ή καταπιέζετε γι άλλη μια φορά το θυμό σας; Είναι μια στρεσογόνος κατάσταση. Πώς αντιδράτε;
Το στρες δεν είναι κάτι που έρχεται μόνο από έξω. Έχει να κάνει επίσης με το πώς αντιλαμβανόμαστε και ερμηνεύουμε την πραγματικότητα και πώς ανταποκρινόμαστε σε αυτή με τον δικό μας ξεχωριστό τρόπο.
Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας στην αντιμετώπιση του στρες
Γνωρίζουμε όλοι ότι δε φτάνει να μειώσουμε το στρες, αλλάζοντας τις εξωτερικές συνθήκες αλλά ότι χρειάζεται να κατανοήσουμε από πού προέρχεται και τι προκαλεί μέσα μας. Όλοι οι ψυχοθεραπευτές εργαζόμαστε σε αυτό το θέμα. Γνωρίζουμε ότι το στρες μπορεί να προέρχεται από δύσκολη παιδική ηλικία, τραύματα, κακοποίηση, εγκατάλειψη κλπ αλλά ποιος είναι ο δικός μας ξεχωριστός τρόπος ν’ αντιδρούμε στις στρεσογόνες καταστάσεις; Αν πάμε αρκετά βαθιά θα αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει κάτι σαν πρότυπο συμπεριφοράς, ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται κάθε φορά που θα προκύψει ένας στρεσογόνος παράγοντας. Αυτός είναι ο δικός μας, μοναδικός τρόπος να αντιδρούμε στα προβλήματα και το στρες.
Σε αυτό το σημείο η ψυχοθεραπεία μπορεί να προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στη θεραπευτική διαδικασία, η οποία συχνά πηγαίνει χέρι χέρι με την πορεία της αυτογνωσίας.
